HOA CÀ PHÊ
Mình hẹn nhau mùa hoa cà phê nở nhé…
Gaia Café
Đa phần các giống cây cà phê trong một năm đều chỉ có một vụ thu hoạch. Tuy vậy, một số quốc gia trồng cà phê có trồng các giống cây cho ra hai vụ một năm; và vụ thứ hai thường sẽ có sản lượng thấp hơn cũng như chất lượng kém hơn vụ chính.
Vụ mùa cà phê bắt đầu ngay khi vào mùa mưa. Mưa nhiều kéo dài khiến cho cà phê ra hoa. Vào giai đoạn này trong năm, bạn nếu đi thăm các vườn cà phê sẽ thấy hoa cà phê trắng nở thành chùm khắp nơi trên đồi núi. Nơi nào mưa trước thì hoa cà phê nở trước, và vụ mùa bắt đầu trước. Một cây cà phê có thể có 30,000 tới 40,000 hoa nở mỗi năm.
Hoa cà phê cánh thuôn dài, một hoa có năm đến sáu cánh hoặc nhiều hơn tùy vào giống cây cà phê, nở theo chùm, và đặc biệt nhất là có mùi thơm y hệt như mùi hoa lài! Ở đời cái gì đẹp thì lại không tồn tại được lâu. Hoa cà phê chỉ nở bung trong vài giờ và sẽ bắt đầu héo ngay khi quá trình thụ phấn hoàn tất. Sau ba đến bốn ngày thì hoa rụng xuống đất, để lộ ra chùm trái cà phê non xanh trên cành.
Côn trùng như ong chẳng hạn thụ phấn cho hoa cà phê. Và hoa của giống cà phê Coffea Arabica có khả năng tự thụ phấn, như vậy có nghĩa là trừ phi hoa bị rụng do thời tiết xấu hoặc yếu tố ngoại vi nào đó khác thì hoa cà phê sẽ luôn luôn cho ra trái cà phê. Có thể mất tới chín tháng cho hoa cà phê trở thành trái cà phê chín để thu hoạch được. Trái với giống Arabica, giống Robusta phải phụ thuộc vào quá trình giao phấn (cross-pollination) để có thể đậu trái. Theo một báo cáo của David W. Roubik thuộc Viện Nghiên Cứu Nhiệt Đới Smithsonian đặt tại Balboa, Panama, “sản lượng đậu trái của cây cà phê tăng vọt sau khi cây cà phê được các loài côn trùng thụ phấn ghé thăm.”
Như vậy, hoa cà phê cần phải được thụ phấn trong vòng vài giờ ít ỏi để có thể sản sinh ra trái cà phê. Nhưng chúng ta nên nhớ là côn trùng không thể nhìn thấy và phân biệt sắc trắng, vậy thì làm sao để cà phê tồn tại được? Làm sao hoa cà phê thu hút được những “bộ máy” thụ phấn này đây? Trải quá quá trình tiến hóa, hoa cà phê đã phát triển được mùi hương rất ngọt ngào, tương tự như hương hoa lài, rồi nở và tỏa hương ngào ngạt vào sáng sớm cũng như chiều tối, để từ đó các côn trùng thụ phấn có thể dễ dàng đi theo hương thơm này và hoàn thành nhiệm vụ thụ phấn của mình. Nhờ vậy là giống cà phê vẫn sinh sôi nảy nở tới ngày hôm nay. Đây quả là một nỗ lực sinh tồn rất đáng tôn trọng luôn!
QUÁ TRÌNH THỤ PHẤN
Thụ phấn là một bước rất quan trọng trong quá trình sinh sản ở thực vật có hạt; là quá trình chuyển những hạt phấn (còn gọi là bào tử đực) tới lá noãn, cấu trúc chứa noãn (còn gọi là bào tử cái). Phần tiếp nhận hạt phấn của noãn gọi là núm nhụy đối với hoa của thực vật hạt kín và lỗ noãn đối với thực vật hạt trần. Sự thụ phấn là rất quan trọng đối với nghề làm vườn vì hầu hết các quả của cây trồng sẽ không phát triển được nếu nhụy của nó không được thụ phấn. Quá trình thụ phấn như là sự phản ứng giữa hoa và các nhân tố bên ngoài như côn trùng, gió, con người, etc. đã được Christan Konrad Sprengel công bố vào thế kỷ 18.
Tự thụ phấn là hiện tượng hạt phấn rơi từ nhị hoa và nảy mầm trên núm nhụy của chính hoa đó hoặc hạt phấn rơi vào một núm nhụy của một hoa khác trên cùng một cây và nảy mầm. Đặc điểm của hoa tự thụ phấn gồm: là hoa lưỡng tính có cả nhị và nhụy; nhị và nhụy chín đồng thời. Một số loại hoa tự thụ phấn: hoa cải, hoa bưởi, hoa hồng, etc.
Giao phấn hay còn gọi là thụ phấn chéo là quá trình thụ phấn được tiến hành bởi hai cây hoa khác nhau trong cùng một loài, tức là hạt phấn của nhị cây hoa này sẽ rơi trên núm nhụy của một cây hoa khác cùng một loài và nảy mầm. Ví dụ về cây thụ phấn chéo: dưa chuột, dưa hấu, bầu, bí, etc. Có rất nhiều hình thức giao phấn như thụ phấn nhờ gió, thụ phấn nhờ sâu bọ, nhờ nước, nhờ con người; trong đó thụ phấn nhờ gió và thụ phấn nhờ sâu bọ là hai hình thức thụ phấn tự nhiên phổ biến nhất.
Ở các giống giao phấn, quá trình tự thụ phấn và giao phối cận huyết liên tục qua nhiều thế hệ sẽ đẫn tới thoái hóa giống. Nguyên nhân là vì sự tự thụ phấn và giao phối cận huyết đã làm cho tỉ lệ kiểu gen dị hợp giảm dần, kiểu gen đồng hợp tăng dần và xuất hiện các đồng hợp gen lặn có hại.
Nguồn: The Evergreen State College; Wikipedia; The World’s Atlas of Coffee; Nature.com; recienmolido.com
Nếu các bạn muốn copy về thì vui lòng ghi nguồn từ Gaia nhé. Gaia đã bỏ rất nhiều công sức để hiểu, dịch và tổng hợp thông tin, mang kiến thức đến với nhiều người hơn. Gaia luôn tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và bản quyền của người khác, nên Gaia mong các bạn cũng như vậy với Gaia nhé!
Gaia Café Vietnam
